Tựa “Phục Truyền Luật Lệ Ký” có từ đâu và nên là gì thì đúng?

Sách Thứ Năm của Thánh Kinh có tên Hê-bơ-rơ là דְּבָרִים đọc là devarim, có nghĩa là “lời.” Sở dĩ sách có tựa như vậy là vì người Hê-bơ-rơ có tục dùng các chữ đầu của một cuốn sách để đặt tên cho nó. Vì cuốn sách Thứ Năm bắt đầu bởi Eleh ha-devarim (có nghĩa là “đây là các lời”), nên nó tựa là  “devarim.” Sách Thứ Năm được viết bởi Môi-se (trừ chương cuối) vào khoảng năm 1406 trước khi Đấng Khơ-rịt-tốt (hay Christ) giáng sanh.

Từ “Devarim” các dịch giả Thánh Kinh dịch ra tiếng Hy-lạp là “Deuteronomion” trong bản dịch cổ nhất gọi là Septuagint. Sau đó, Jerome, một nhà thần học Công giáo dịch tựa sách thành “Deutoronomium” trong bản dịch Vulgate bằng tiếng La-tin của ông. Từ các tên La-Hy này, chúng ta có tên tiếng Anh là Deuteronomy và tiếng Pháp là Deutéronome. “Deuteronomion” bao gồm hai gốc chữ: “deuteros” có nghĩa là “thứ hai” và “nomos” là “luật” (http://www.thefreedictionary.com/deuteronomy). Như vậy, “Deuteronomion” (Hy-lạp), “Deuteronomium” (La-tin), “Deuteronomy” (Anh) và “Deutéronome” (Pháp) tất cả đều có nghĩa là “bộ luật thứ hai.” Rõ ràng là đây không phải là một việc dịch chữ đối chữ từ Devarim, nhưng là một việc đặt lại tựa cho cuốn sách Thứ Năm. Từ các bản dịch tây phương này, tựa sách “申 命 記” (tiếng Hán, có nghĩa là “Mạng lệnh của Đức Chúa TRỜI được nhắc lại”) mới có cho bản dịch truyền thống bằng tiếng Hán. Từ các bản dịch tây phương và tiếng Hán đó, nhóm dịch thuật Phan Khôi đặt tựa cho cuốn Thứ Năm là “Phục truyền luật lệ ký” (nghĩa là “Luật của Đức Chúa TRỜI được phục hồi và truyền lại.”)

Dù tựa của sách Thứ Năm trong các bản dịch tây phương là tựa được đặt lại, thay vì được dịch, tựa đó cũng sai khi chúng ta hiểu được tinh thần của sách này.  Sai là vì cuốn sách Thứ Năm của Thánh Kinh không nói về một bộ luật thứ hai, nhưng đúng hơn, là nhắc lại cùng một bộ luật—tức là luật Môi-se đã được truyền trong các sách Xuất hành, Lê-vi, và Dân số. Còn tựa tiếng Hán và tiếng Việt đều hợp với tinh thần của cuốn sách Thứ Năm nhưng cả hai tựa đều là một sự đặt lại tên cho cuốn sách.

Vì “Devarim” nghĩa là “Lời” và nếu “Lời” được dùng cho tựa của sách Thứ Năm, thì việc dịch thuật này hoàn toàn chính xác. Tuy nhiên, chúng tôi e rằng “Lời” mang một nghĩa quá tổng quát nên có thể không rõ nghĩa đối với một số đọc giả. Vì thế, để phục vụ hai mục đích cùng một lúc: 1- Cố gắng dịch Lời Chúa ra tiếng Việt càng sát với bản gốc càng tốt, và 2- Giúp đọc giả hiểu Thánh Kinh tiếng Việt nhiều hơn, nên thay vì gọi cuốn sách Thứ Năm ngắn gọn là “Lời” (nghĩa là  “Devarim” hay “Words”), chúng tôi gộp thêm vào “…của Môi-se”—cũng thuộc về các chữ bắt đầu câu 1.1 của bản gốc Hê-bơ-rơ, để tựa của cuốn sách Thứ Năm là “Bài giảng của Môi-se” trong phiên bản Thánh Kinh Tiêu Chuẩn.

Sau đây, chúng tôi xin tóm lược các tựa đã được dùng cho cuốn sách Thứ Năm và đặc tính tương ứng như sau:

• Devarim: Nguyên ngữ Hê-bơ-rơ
• Deuteronomion (Hy-lạp), Deuteronomium (La-tin), Deuteronomy (Anh), Deutéronome (Pháp): Tựa sách được đặt lại, sai tinh thần của sách
• 申 命 記, Phục truyền luật lệ ký: Tựa sách được đặt lại
• Bài giảng của Môi-se: Được dùng trong Thánh Kinh Tiêu Chuẩn

Lê Anh Huy